Nō runga i a Aotea te kōrero nei, i takea mai i te ara i heke mai ai ngā waka i Rangiātea, i Hawaiki rā anō. He kōrero tēnei mō te taukumekume o ngā whakaaro, e taupatupatu ana ki te ara e tika ana. Arā a Turi o Aotea me tōna, arā anō a Pōtoru o Te Ririno me tōna, ka wehe rāua. Ka ū ki uta tētehi, ka ngaro tētehi i te moana. Kia iri ake taua kōrero tawhito ki te ara whakarauora i te reo. Me he ara moana tēnei, ki te wai e kore e kitea he tapuwae o ētehi i mua. He moana ara rau tēnei te whakarauora reo, me tūpato tonu, kei ngaro te waka i ngā ngaru whakapuke.
Waihoki me tohe tonu, engari me tohe ki ngā ara whaitake. Kia hoki ngā mahara ki te wā i haruru ai te motu i te iwi Māori ki ngā tau o te 70, o te 80, kia uru ai te reo Māori ki ngā kura, ākona ai. Ko te taiohi o nāianei te tupuranga i pakeke mai ai me te Kōhanga, te Kura Kaupapa me te Wānanga. Kei pēnei mai, mā te ako te reo ka ora. Mehemea ka ora te reo i te ako, kua ora rawa atu te reo i tēnei wā, i te huhua o ngā Kura. He tupuranga anō tēnei i rahi ake ai i te mata o Whakaata Māori me te kī atu, arā te reo e ora ana, e manā ana ki te ture, ki te hereni o te Karauna. Mē ka pērā koe, ae, tērā anō he ora. Anō nei he tūroro e ora ana ki ngā mihīni hihiko o te hohipera. Kori ana ngā ringa, ngā wae mō te ara tūpono ka maranga i te moenga, tawhiti ana i ngā taputapu, hēmanawa kau ana. Ehara pea tērā i te whāinga.
Ko te ūnga ki uta te whāinga o Turi mā. Tē kite i te ora ki ngā kare o te wai. He whakatūtū kāinga ki te oneone te takanga iho. Ka rite rā ki te oranga pūmou mō te reo, he whakatūtū kāinga mōna te whāinga. Hāunga ngā kura, ngā tari, ngā wānanga, he whare i hua mai i ngā rawa o te Kawanatanga, ko ērā ngā kare o te moana tōrangapū. Ka mutu, kei ngā kāinga te hua o te ora, te oneone e poua ai te tangata, te reo e Māori ai te tangata.
He kupu whakahau tonu tēnei, mō te reo e ākona ana ki te kura, ki te wānanga. Kaua e waiho te reo ki ngā whare akoranga, ki ngā tari tūranga mahi ki reira noho ai. Koia kē ko ngā tohe a Pōtoru. Me aro ki uta, ki te kāinga ki te tupuranga e tupu ai me te reo Māori. Ko ngā kura te ara e tau mai ai te tini ki te reo. Kei waenga i ngā whānau, i ngā hapū, i ngā marae te whāinga, te oranga pūmou. Kōrerotia tō reo ki waho i ngā kura, i ngā wānanga, kia haruru ai a Aotearoa whenua, a Aotearoa tangata ki tōna reo rangatira.