Home About

Taini Morrison 1958-2009

Jessie Huriwai

Opinion

27/07/2009





Kua hautopea te toki o Te Arawa
Karatīwa ana te kiri i te rā
Pakakuti ana te ngau o te maemae
E waahi rua ana o Te Arawa
Tēra te tohu o te mate e
E te motu, nei rā a Matariki, te kāhui whetū , te whetū kōpura e pīataata mai i te poho o rangimatua, ā, te kaitohu i te pūaotanga mai o te atatū, kua whakawhenuatia, kua rehurehu ki te rua. Kua kore rā te whetū mārama e mahuta ake anō i tōna pae, e taukapokapo, e kōrekoreko mai anō e hīnātore ai anō rānei. E kōmata o te rangi, ā, waiho ana ko tātou kia kai i te hināpōuri aō noa, pō noa.
E pā nei te hau kōtengitengi makeremumu ki taku mata. Tau ana te kapua pōuri ki runga o Pukerangiora, kua pōkarekare ngā moana o Rotorua i te makeretanga iho o te kura o ōna karanga maha, ka tāupeatia nei te korowai o te parekawakawa he apakura e, i te ngāwekitanga o te aumangea. Ka hau mai te rongo o Aituā, i hinga te toki, te reo tātaki o Te Roopū Kapa Haka o Te Matarae i o Rehu, arā, a Taini Morrison. Na te mate manawa i hinga tēnei toki o Te Ao Kapa Haka. Rima tekau mā tahi te pakeke o Taini ka kapohia i te ringa kaha o aituā.
E ai ki tana tamāhine a Miriama, i te wā tū ai tana Whaea ki te papa whakatū waewae, ko te wairua o ōna tūpuna, te tū o ngā tūpuna tōna nei rite. I tōna oranga ki te ao nei koinā te take i ngākau nui a Taini ki ngā mahi a Hinerēhia rāua ko Tanerōre. Kua aua atu te wā e mahi ana a Taini ki roto i ngā mahi Kapa Haka o Te Arawa, ā, i tōna wā he kaiwhakawā ia ki ngā whakataetae-ā-rohe, whakataetae-ā-motu ahakoa whakataetae Kura tuarua, Te Matatini rānei.
E kore e kitea tērā toa i runga i te atamira e whakatū waewae ana anō, e whakaatu ana i ngā pūkenga o Te Arawa ki te haka, ki te waiata, ki te whakangahau.
Nā Taini raua ko Wētini Mitai-Ngātai i whakatū i te roopu o Te Matarae i o Rehu i raro i ngā parirau o tētahi o ngā puna o te kī o Ngāti Pikiao a Te Irirangi Tiakiwa.
He kaiwhakaako hoki a Taini ki te kura tuatahi o Rotorua mō ngā tau e ono. E ai ki tētahi o ana hoa mahi “E kore tōna ringa āwhina e toro atu ki ngā tamariki o Te Arawa whānui ki te ako i ngā tikanga tuku iho mai i Whakaue, mai i ngā tīpuna rangatira, ki ngā uri whakaheke”. E ai hoki ki ngā kōrero o te tumuaki o taua kura a John Naera, nā te mōhio a Taini ki ngā kōrero tuku iho o Ngāti Whakaue me te ao Māori. I roto i ngā tau ki muri nāna anō i whakatū he kaupapa kīnakinakitanga mā ngā taiohi o Ngāti Whakaue ki te whakapakari i a ratau ki te pānui, ki te tuhi ki te whakapakari i ā rātou anō ki ngā mahi ā kura. Nā tona ngakaunui ki ngā rangatahi kia eke ki te panekiretanga o ngā mahi o te kura ahakoa, kura tuatahi mai, kura tuarua mai, wānanga mai i reira a Taini ki te awhina i ngā tamariki-mokopuna.
Hei tā te koromatua tuarua a Trevor Maxwell i ohorere katoa ia ki te rongo kua riro tana iramutu i te ringa kaha o aituā, ā , i pōhēhētia ia kua hē katoa ngā kōrero i puta. “Ko te rā whakamutunga i kite ai a Trevor i tana irāmutu, ko te wā i haere mai a Te Arawa ki Pōneke ki tētahi o ngā hui o Te Matatini ki Te Papa. I reira ia me āna tamariki me tōna rahi o Te Arawa whānui, e tono ana kia whakahokia a Te Matatini ki roto o Te Arawa waka”.
Hei ta Trevor Maxwell i te wa i tae mai te rongo o Taini, ka hoki ngā mahara ki tōna hoa rangatira kia Atareta Maxwell i mate ai ia i te mate manawa pēra kia Taini, he kōkā a Atareta kia Taini. I mate ia e rua tau ki muri.
He tamaiti tuawha o te whānau Morrison. I takea mai te ingoa tuturu a Taini mai i te reo pākeha a Tiny. Ka pakeke ia ka huri tōna ingoa kia Taini.
I te matenga o Taini i haere atu ngā iwi o ngā hau e whā ki te tangihanga, ki te tuku poroporoaki ki te toki o te aō haka. I reira anō ngā roopu kapa haka katoa o te motu. Neke atu ki te kōtahi mano tāngata i tae atu ki te tangihanga, kī katoa te marae ātea o Ōhinemutu. Kei te rua koiwi o Kauae e takoto mai ana e Taini.
Ka waiho ki muri nei tōna hoa rangatira a Daff Hare, ā to raua tamariki a Miriama raua ko Te Wharekotua me o raua mokopuna tokotoru.
Hei kinaki aku kōrero ka hoki aku ki ngā kōrero a Taini:
“Kei tēna whānau, kei tena whānau ōna rau maumahara ki ngā wa o te harikoa i ngā wa o mua. Kei tēna whānau, kei tena whānau ōna moemoea ki te āwhina i a ratou kia tipu pai ai ki tua o te awe māpara. Kei tēna whānau, kei tena whānau tōna aroha e rāranga nei i a ratou. Engari me maumahara tātou me matemateaōne kia tatau, kia tatau anō”.
Nō reirā e Taini
Te mokopuna o Maniapoto, o Kaputuhi
Te kuru o te marama, te kura o Te Arawa e, moe mai ra koe
I te uma o tō tātau kōkā nui-a-Hinenuitepō.