Ki tā ia iwi, he mōhiotanga e pā ana ki te ao me ngā āhua a Papatūānuku rāua ko Ranginui. Ko te whakatō, ko te hauhake māra kai, ko te hī ika, ko te kohi kai hoki, ko te raranga me te wānanga; e hāngai ana ēnei mahi ki ngā āhuatanga o ngā atua Māori. Ka kite te tohunga i ngā manu e rere atu ana ki te raki, e hoki mai anō. Ka rongo rātou i te mahana me te kaha o te hau. Ka āta titiro ki ngā tai e timu ana, e kauruku ana ki uta. Ko ēnei ngā kōrero o te ao e tohu mai ana ki te tangata. I ēnei rā kua ngaro aua momo whakaaro, heoi anō, ko tētahi o ngā wā whakahirahira e rongonui haere ana ko Matariki.
E ai ki te māramataka tūturu a ētahi iwi Māori, ka tīmata te mātahi o te tau i te marama hou me te eanga o Matariki i te ata hāpara. He kāhui whetū a Matariki. E mōhiotia whānuitia ana e ngā iwi maha o te ao. Ahakoa ngā ingoa rerekē ki tā ia iwi, he ōrite te āhua o ngā whetū e whitu. Mai i Aotearoa ka kitea tēnei whānau whetū i te mutunga o te marama o Haratua, i te tīmatanga o te marama o Pipiri rānei. He kōrero ake tā ia iwi e pā ana ki a Matariki. Ki ētahi ka whakanuia a Matariki i tōna putanga, ki ētahi atu ka tatari kia hua te marama, atu anō ka tatari kia kōwhiti te marama hou.
I ngā wā o ukiuki, ka tohutohu a Matariki i te wā pai o te whakatō kai. Inā, ka mārama te āhua o ngā whetū, ka mōhio he mōmona ngā kai, nā ka whakatō kai ngā tūpuna i te marama o Mahuru. Engari, ki te rehurehu, nohopiri ngā whetū he tohu tērā o te mātao o te wā nā ka whakatō kai i te marama o Whiringa-ā-nuku. Kua kitea, he tino hirahira tēnei kāhui whetū ki ngā tūpuna. Ehara i te mea ka hoko kai i ngā toa, e hika e, ko tēnei te matatau o rātou ki tō rātou ao. He oranga te kai, he oranga te mōhiotanga. He whakatūpato anō ki te tangata, hei whakataukī ake te whakaaro, “Whatungarongaro te tangata, toitū te whenua”, ka tika me hoki anō ō tātou whakaaro ki a Papatūānuku, ki a Tangaroa, ki a Tāne me ō rātou tamariki ngā hua o te whenua, o te moana, o te ngahere hoki, me kī te oranga o te tangata.
He wā hoki o te hauhake, arā, he maha te kai. He nui ngā whakataukī hoki mō tēnei wā, “Matariki ahunga nui”, ko tēnei te kōrero o taua mea te rahi o te kai. “Ka kitea a Matariki, kua maoka te hinu”, ko te whakamāramatanga o tēnei he pānga anō ki te kaupapa kai. Ki tā Grove rāua ko Mead, he wā pai te wā o Matariki ki te mahi manu, mahi kiore hoki arā he maha ngā huahua. Nā whai anō, ka whakanuia a Matariki.
I muri i te taenga mai o te ao ki Aotearoa, kua tata mate te wā o Matariki. I te ngahuru tau kua pahure, e rongonui haere ana a Matariki. Kua rongohia te wā i ngā kāinga maha o te motu, ahakoa Pākehā, ahakoa Māori. Atu i ngā kaimahi ahuone, kāore tātou e whakaaro ki te rerekētanga motukanga o te wā engari ka mōhiotia whānuitia te kupu Matariki me tōna tūranga hei tīmatanga o te tau hou Māori. Ko tētahi atu āhua o te wā Matariki, ko ngā pākau. Ko te whakaaro o tēnei, ka rere atu te pākau ki te rangi, noho ai ki ngā whetū e pīata mai hei ārahi i a mātou o te whenua.
Nō reira whānau he whakaaro tēnei ki a rātou kua ngaro. Me ngā pātai, ka pēhea koe e whakanui i tēnei mahi rawe a ngā tūpuna? Ināhea koe i titiro whakarunga ai ki ngā whetū o te rangi? Ko te whakaaro ka mōhio te katoa i tēnei whakamārama ‘te tau hou o te Māori’ engari he aha te ngako o te kōrero. Kei ngā kupu whakataukī te whakaaro whakamutunga, ‘Hoki ki tōu maunga kia horoia e ngā hau a Tāwhirimātea’, e hoki ki tōu whānau, ki tōu hapū, ki tōu whare wānanga ki te whakatō i te kākano o te mātauranga ki tōu hinengaro kia maumahara, he purapura koe i ruia mai i Rangiātea.