I te kaupeka o Pīpiri i te marae o Te Tumu Herenga Waka i huihui mai ngā kaiako, ngā tauira o ngā motu o Aotearoa mō ‘He Rau Tumu Kōrero Tuarua’. Ko te kaupapa nei ko te hītori Māori, ā, puta noa i te rā nei ngā kōrerorero, ngā kauhau e whakamāramatia ana i ngā whakaaro “he aha tēnei mea te hītori Māori?” “ka pēwhea te āhua a muri ake nei?” Nā ngā kaiparahaurahi i tū ki te kauhau, i whiwhi i a mātou ngā hua maha mai i o rātou rangahau hei tautoko i a mātou, arā ngā uri e whai ake nei ki ngā whare wānanga o te motu.
I puta te hihiri o Te Pū Nehenehe mai i tō mātou pupukenga ki roto i te mātauranga hītori. Nei rā i mōhio tātou me mau, me ū hoki ki ngā taonga i whakatakoto e ngā tūpuna. Me kī, kei te pērā tonu te kaha o ngā kairangahau Māori ki te eke i tēnei maunga teitei kia ū rā anō ki runga i tōna karamatamata. E tino kaingākautia ana mātou ki ngā wheako a ngā tūpuna, ā, i pēwhea, ka pēwhea hoki ngā kairangahau te whakaatū i a rātou.
Ko te papakainga o tēnei rōpū, Te Pū nehenehe kei te Whare Wananga o Te Ūpoko o te Ika a Māui i te marae o Te Tumu Herenga Waka. Ka whitiwhiti kōrero mātou i roto i tōna kōpū e pā ana ki ā mātou ākona, ā mātou wheako whaiaro hoki. Tā te mea nō ngā Tai e whā mātou, ā, e whai ana mātou i ngā mātauranga maha, ko te painga ka puta ngā kōrero kanorau. I tae mai te whakamanawa nō te ahorangi Aroha Harris o Te Whare Wananga o Tamiki Makaurau, i whākī mai ia kia hāpai mātou i ‘He Rau Tumu Kōrero Tuarua’. Ko te pūtake o te rōpū ‘Te Pū Nehenehe’ i puta mai i ‘He Rau Tumu Kōrero Tuatahi’ i tū ki te Whare Wānanga o Waikato i Here-Turi-Kōkā 2008. Kōtahi tau ka hipa mai i tā mātou haerenga ki Te Rohe Pōtae, ka tae te wā kia karanga atu mātou ki te manuwhiri, kia haere mai ki tēnei whare wānanga mō tētahi hui anō.
I te mea ko tō mātou rōpū ka noho ngātahi me Te Whānau o Te Herenga Waka Marae ka puta te manako kia hāpai mātou me ngā mahi ō muri. Mō ētahi ō mātou he pēnei ā mātou mahi i te kāinga hoki. Mate kāinga tahi, ora kāinga rua. Manomano hoki ngā wā kua rongo mātou i ngā hītori maha e kore nei e kitea ki roto i ngā tuhinga o tētahi. Ko te whakawhanaungatanga i waenga i ngā ahorangi me ngā tauira hoki e kaha whakahiki i te wairua o te whare wānanga nei. Waihoki, mei kore tātou e wareware i te kōrero o ahorangi Aroha Harris, me kore hoki tātou e wareware nō ngā kōrerorero i waenga i ō hoa, me tō whānau hoki tēnei mea te Hītori Māori, ā, ka whakaako hoki anō ko wai koe.
He puna mātauranga hītori i tae atu kingā kai taua hui, arā, i whakaaro tahi, i manako tahi hoki, tēnei puna me tēnei kaupapa ‘āhuatanga hītori Māori, tukanga rangahau hītori Māori.” I whakahē a Pita Meihana, me tōna kaha uiuinga, i te reo matua e ūmeretia ana i ngā pakiwaitara tāmitanga o Aotearoa, ko taua kōrero e kīa ana, kāre i tua atu o ngā painga i a Ngāi Māori, kāre i tua atu a Ngāi Pākehā, kāre hoki i tua atu a Ngā Iwi Taketake o te ao. Kō tāna, e mōhio pai ana ngā kaituhi hītori Māori ka noho taketake tēnei whakaaro ki roto i te pakiwaitara matua, i te tuakiri matua hoki o Aotearoa. Taua whakakapinga matua ka noho rangirua ki roto i te hinengaro, i te mea he tino rerekē ki te tātaringa, ki te hītori, a mātou me o mātou whānau kaiako hoki.
Hei kaupapa Tākutatanga i whai atu tētahi o mātou o Te Pū Nehenehe, ko Arini Loader, i ngā taonga tuku o tōna koro. I te hui i kōrero ia mō te whiwhinga o tētahi pukapuka i tuku atu ki tōna koro, hāngai ana ki ngā Tuhinga o ngā tāngata taketake o Amerika. Kātahi nā a Arini kia oti tāna whakapae akonga Māori, ko “haere mai me tuhituhi he pukapuka; muri iho ka whawhai ai tātou…” “Reading Te Rangikāheke” te ingoa, he kōrero i whakamahi i ngā tirohanga ahurei ki ngā akonga mātātuhi. Nā aua akonga āna rangahau i whiwhi i ngā hua o te hītori Māori. He wero tā Arini ki a mātou kia whiua a mātou kupenga ki te ao pēnei i te whakatauki “ka pū te rūhā, ka hao te rangatahi”. He painga kei roto o te mahi pēnā mō te kōrero hītori Māori, te mahi whakataurite i ngā kōrero Māori ki ngā kōrero o tētahi atu iwi taketake.
I whakarongo mātou ki te reo o te aumangea nei a Keri Kaa “me āhei koutou i ngā reo e rua” waihoki “kia mātau i tō ake whakapapa, i mua i te uiui atu ki te whakapapa o tētahi atu.” He hītori Māori tēnā. Ko te whakapapa ko au, ko au te whakapapa.
I tā Kaa “Mēnā e whakapono ana koutou i tō koutou mahi hei painga mō tō whanau, nā, haere tonu.”
“He hītori Māori tēnei” koirā a ‘He Rau Tumu Kōrero Tuarua.’ Ko te kura i whiwhi mātou nā ngā kaikōrero ko tēnei “ka whawhai tonu mātou, ake ake ake!” Ka whāia i te iti kahurangi o ō mātou kōiwi. I tā Keri Kaa “He hitori tāu, whākina. he reo tāu, kōrerotia. He ahurea tāu, whāngaia ki te mano.”
Ka nui te mihi ki te whanau o Te Tumu Herenga Waka marae, te ahorangi Aroha Harris me te whānau whakamarumaru i hāpai, i tautoko hoki te kaupapa nei, kia ora rā koutou katoa.